Informatie
Plantenveredeling bestaat al eeuwen, maar wat is er in de afgelopen tien jaar ontzettend veel veranderd! Doordat veredelaars en laboratoria steeds meer samenwerken, zijn de mogelijkheden eindeloos en kan het veredelingsproces drie tot vier generaties korter duren dan vroeger.
Wordt de paprika aan de plant rood of geel? De tomaat rond of pruimvormig? Die eigenschappen zijn al bekend, voordat de eerste vrucht aan de plant verschijnt. En het aantal eigenschappen van een plant waarop onderzoekers kunnen analyseren neemt alleen maar toe. “Nog niet eens zo gek lang geleden hadden we zo’n tien planteigenschappen waarop we een kruising konden testen,” zegt Mike Heimerikx (Manager Molecular Markers). “Dat werden er honderd en we zijn nu hard op weg naar duizend.” Met de toegenomen kennis en beschikbare technieken, werd de rol van de laboratoria steeds groter en groeiden de disciplines de laatste jaren steeds meer naar elkaar toe. “Naast het testen voor bepaalde eigenschappen, kunnen we ook per plant duizenden merkers gebruiken om het DNA ‘in kaart te brengen’. Merkers zijn als het ware vlaggetjes op het DNA waarmee we de nakomelingen van een kruising kunnen vergelijken met de ouder. Voor veredelaars vormen deze merkers essentiële informatie om keuzen te maken in het selectieproces.”
Stel, je hebt een fantastisch ras, maar het mist een bepaalde eigenschap,” legt Karin van Langen (Biotech Breeder Cucumber) uit. “Laten we zeggen, een bepaalde ziekteresistentie. Ik geef dan aan het lab door dat ik op zoek ben naar een plant die zo veel mogelijk lijkt op de ene plant, maar dat een bepaald ‘pakketje DNA’ juist gelijk moet zijn aan dat van de andere plant. Dan kruist de veredelaar het oorspronkelijke ras met de plant die deze ziekteresistentie heeft. Daarna onderzoek je het DNA van de nakomelingen. Het is in feite een soort van specifieke ‘vingerafdruk’ waar we naar op zoek zijn.” En de ontwikkelingen gaan hard. Zo ligt het voorspellen van eigenschappen, door het DNA van een heel ras in kaart te brengen, binnen handbereik.
En dan hebben we het nog niet eens over DH (dubbele haploïde-techniek, waarbij een stuifmeelkorrel uitgroeit tot een plant en er op het cel- en weefselkweek laboratorium in een enkele generatie een zuivere ouderlijn gemaakt kan worden) en Cell & Tissue Culture (waarmee de ‘vroeggeboortes’ van kruisingen in een soort couveuse toch op kunnen groeien tot een gezonde plant). Kortom: geen veredeling meer zonder lab.
Leuk, al die informatie, maar die moet wel gestroomlijnd worden en opgelsagen. Heimerikx: “Om de nieuwe technieken en kennis optimaal te benutten, hebben we ook automatisering en bio-informatica nodig. Die zullen dan ook nu en in de toekomst een enorme vlucht nemen.” En niet alleen de hoeveelheid data is een dingetje, ook de snelheid van de ontwikkelingen is iets om even bij ‘stil’ te staan. Van Langen heeft er alle vertrouwen in: “Met goede onderzoekers en een nauwe samenwerking met onder andere Wageningen University en KeyGene, lopen we vooraan. En dat is van essentieel belang, want hoe sneller wij een goed ras hebben ontwikkeld, des te sneller kan onze klant zich in zijn eigen markt onderscheiden.